انواع روشهای اجرای پروژه – معایب و محاسن آنها

انواع روشهای اجرای پروژه – معایب و محاسن آنها

1- امانی 
2- درصدی
3- فهرست بهاء (با مصالح یا بدون مصالح)
4- قیمت واحد
5- پیمان مدیریتی (بدون مصالح)
6- خرید و نصب
7- طرح و ساخت ( EPC )
8- مدیریت طرح ( MC )

روش امانی
در این روش خود کارفرما پروژه را به عملیات کوچکتری تقسیم نموده و بر اساس عقد قراردادهای کوچک ، هر فعالیتی را به یک دسته یا گروه یا نفر از کارگران فنی و اجرایی واگذار نموده و یا با استخدام عده ای کارگر روزمزد و یک نفر معمار یا سرکارگر عملیات را پیش می برد. در این روش قراردادها بر اساس قیمت واحد با مصالح یا بدون مصالح تنظیم می شود و در صورتی که قرارداد بدون مصالح باشد ، تیمی از کارفرما تدارکات و خرید بهترین مصالح از بازار را با اخذ استعلام از حداقل سه فروشنده ، انجام میدهد . سرپرستی ، نظارت و کنترل کارهای در دست اجرا در این روش ، به وسیله مهندسین یا تکنسین ها انجام میشود .

الف)محاسن :
1. امکان تغییر یا تعویض پیمانکاران دست دوم و تغییر و تحول در کارهای مختلف ، با کمترین هزینه و خسارت 
2. امکان استفاده از کارگران فنی با سابقه (که توسط افراد و مجریان دیگر معرفی می شوند) 
3. حذف هزینه های بالاسری ( اوورهد ) دستمزد افراد که در قرارداد های پیمانکاری اضافه میشود .
4. این روش در پروژه هایی که اتمام آنها در تاریخ معینی مدنظر می باشد ، یا برای سر و سامان دادن و به ثمر رساندن پروژه هایی که پیمانکاران آنها خلع ید شده ، می تواند مفید باشد و پرسنل قبلی پیمانکار را هم به راحتی میتوان بکار گرفت .

ب) معایب
1. در صورت فقدان افراد دلسوز ، با تجربه و متخصص ،‌ این روش می تواند خسارتهای زیادی به دنبال داشته و کار به صورت نیمه تمام و با کیفیت ضعیف رها گردد.
2. در نقاطی که پیمانکاران قوی ، درست کار و با تجربه وجود دارند و کارفرما اطمینان کافی به صحت عمل آنها دارد ، این روش در مقایسه با سیستم مناقصه ای ، دارای محاسن کمتری است .
3. در این روش ، مشاور و دستگاه نظارت به خوبی قادر به انجام وظایف محوله نخواهند بود.
4. روش امانی باید بر اساس نقشه های جامع و کامل و همراه با جزئیات اجرایی و برآورد دقیق شروع شود و یک واحد حسابداری قوی بایستی در سیستم کارفرما حضور داشته باشد.
5. وجود یک دفتر نقشه کشی در کارگاه ضرورت داشته و این دفتر آخرین نقشه های اجرایی را را در اختیار مدیر کارگاه قرار میدهد .
6. مدیریت کارگاه در استخدام افراد فنی و خرید مصالح بایستی اختیارات تام داشته باشد تا بتواند کار با به انجام رساند ، لذا در صورت ناشناس و ناشناخته بودن مدیر این قبیل کارگاهها ، حتماً باید یک حسابدار ورزیده و یک نفر مأمور خرید وارد در کنار دست این افراد قرار بگیرد.
7. در صورت استخدام یک یا چند نفر کارگر فاقد صلاحیت ، ممکن است مشکلات کارگری به وجود آید.
8. در صورت نبودن برنامه زمانبندی دقیق و حساب شده ، عملیات از انسجام لازم برخوردار نمیشود.

روش درصدی
در این روش اجرای کار بدون مصالح یا با مصالح به افراد یا شرکت واگذار می شود و دستمزد مجری درحین اجرا یا پس از اتمام کار طبق توافق قبلی ، بر اساس درصدی از مبالغ مصرف شده (دستمزد یا خرید) محاسبه و پرداخت می شود.
قرارداد این قبیل کارها باید کامل و جامع باشد و نقشه های اجرایی هم قبل از عقد قرارداد مورد بازبینی قرار گرفته و برآورد دقیق احجام و مقادیر کار ضمیمه قرارداد شده و نظارت کارفرما بر عملیات اجرایی و مخارج صرف شده بایستی دقیق و مورد اطمینان باشد.
الف ) محاسن
1. به علت طبیعت بخش خصوصی ، سرعت این روش زیاد است.
2. در این روش بی انگیزگی و کم تحرکی در کار وجود نخواهد داشت.
3. تغییرات نوع مصالح و نحوه اجرای کار در حین اجرا ، به راحتی مقدور است .
4. افزایش و کاهش مبلغ قرارداد در اختیار کارفرما می باشد.
5. نظارت مشاور به خوبی قابل اعمال بوده و می توان از کنترل و تائید عملیات انجام شده به وسیله مشاور در هر قسمت استفاده نموده و آن قسمت را تحویل موقت گرفت.
ب) معایب
1. در مواردیکه طرف قرارداد مورد اعتماد صددرصد نباشد ، در صورت عدم کنترل صحیح و دقیق بر خریدها و عقد قراردادهای دست دوم ، ، امکان سوء استفاده های مالی وجود خواهد داشت.
2. در صورت عدم وجود برنامه زمانبندی دقیق ،‌ کار مطابق انتظار کارفرما پیشرفت نخواهد داشت.
3. این روش باید مدیری دلسوز و با تجربه داشته باشد در غیر اینصورت هزینه تمام شده بالاتر از حد متعارف خواهد شد .
4. در این روش درصدی به عنوان هزینه بالاسری جهت مدیریت کار به طرف قرارداد پرداخت می شود ،‌ به علاوه کارفرما نیز باید سیستم جداگانه ای جهت کنترل عملیات انجام شده و نظارت مشاور در نظر بگیرد .
5. در این روش استفاده از بخشنامه های سازمان مدیریت و برنامه ریزی به راحتی مقدور نمی باشد.

روش فهرست بهاء
در این روش بر اساس قیمت به دست آمده از برآورد احجام کار و ارقام فهارس بهاء موجود ، با شرکتهای ذیصلاح قرارداد منعقد می گردد. این روش از سالها قبل تاکنون طبق ضوابط و مقرراتی مدون اجراء می گردد و به همین لحاظ تکاملی در زمینه بخشنامه ها و دستوالعملها پیدا نموده است که بین مهندسین و شرکتها سوابق تجربی زیاد اندوخته گردیده و حتی نرم افزارهای کامپیوتری جهت تهیه صورت وضعیت و غیره در این زمینه ارائه شده است.
الف ) محاسن
1. به علت وجود بخشنامه ، دستور العملها و فرمولهای محاسبه تعدیلات و غیره این روش کاربری خوبی دارد.
2. تجربه انجام این روش میان جامعه مهندسین و پیمانکاران زیاد است.
3. کلیه خریدها توسط دستگاه نظارت کنترل میشود و کارفرما می تواند به سلیقه خود مصالح موردنظر را انتخاب و ابلاغ نموده و افزایش قیمت را جزو 25% اضافی یا نقصان قیمت قرارداد محسوب نماید.
5. تیم نظارت قوی و با تجربه بخوبی میتوانند بر اساس نقشه ها و استانداردها ، عملیات را کنترل و به هر قسمت تائیدات فنی صادر نمایند که این امر باعث افزایش کیفیت کار میشود .
6. نرم افزارهای متنوعی جهت تهیه صورتوضعیت و کنترل آن موجود میباشد .
7. در صورت وجود اختلاف نظر بین عوامل اجرایی ، موارد اختلاف در امور پیمانکاران و مشاوران سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور قابل حل می باشد.
ب) معایب
1. چنانچه در نقشه ها و احجام کار بدست آمده از مطالعات فاز 1 و 2 اشتباهی صورت گرفته باشد ، بعد از عقد قرارداد قیمت تمام شده دچار نوسان شدید خواهد شد.
2. در صورت ضعف مشاور و کارفرما ، پیمانکاران با سابقه و با تسلط به فهرست بهاء‌ به هنگام ارائه صورت وضعیت ، ممکن است اقلام کارکرد را افزایش دهند.
3. ضعف دستگاه نظارت سبب اجرای پروژه باکیفیت پائین و افزایش مبلغ صورت وضعیت کارکرد ، به هنگام تسویه حساب پیمانکار می شود.
4. پیمانکار با بهانه تراشی های مختلف ، می تواند پروژه را به تأخیر  اندازد و زمان تحویل را بدون علت افزایش دهد.
5. رسیدگی به دعاوی پیمانکار هنگام رسیدگی نهایی و تسلیم صورت وضعیت قطعی و ادعای ضرر و زیان از طریق پیمانکار ( کلیم ) اغلب به علت تسلط پیمانکاران و با شکایت آنها به مراجع قضایی ، به ضرر کارفرما تمام میشود .
6. در صورت سازش میان مشاور و پیمانکار ، خسارتهای جبران ناپذیری به پروژه تحمیل خواهد شد .
7. ارقام ستاره دار و قیمتهای جدید در فهرست بهاء ، موقعیتی برای کلیم پیمانکاران ایجاد می نماید .
8. در تهیه صورت مجالس و دستور کارها وجود نماینده ای آگاه و باتجربه از طرف کارفرما ضروری می باشد تا جلو هرگونه اشتباه یا سوء استفاده را مسدود نماید.

روش قیمت واحد:

در این روش پیمانکار قیمت اجرا پروژه را بر اساس قیمت واحد (به عنوان مثال متر مربعی برای ساختمان ، کیلومتری برای لوله کشی و ..) پیشنهاد می نماید.

پیمان مدیریتی(MC):
این روش مخفف دو کلمه Management Contract
در این روش کلیه عملیات اجرایی کار و عقد قرارداد های دست دوم به شخص یا شرکت واجد صلاحیت واگذار می شود و درصدی برای طرف قرارداد به عنوان دستمزد در نظر گفته می شود.

خرید و نصب:
این روش بیشتر برای اجرای انبارها ، راه اندازی دستگاه های بزرگ صنعتی و موتورخانه ها و دیگر پروزه های صنعتی قابل اجرا است
در این روش طی دو قرار جداگانه  با عنوان های "تهیه و خرید تجهیزات " و سپس "نصب تجهیزات" پروژه اجرا می شود که نصب تجهیزات می تواند توسط همان فروشنده یا عوامل وی یا طی قرارداد جداگانه ای با شرکت دیگری صورت می گیرد.

طرح و ساخت (EPC):
این روش مخفف سه کلمه Engineering ،Procurement ،Construction به معنی مهندسی ،تدارکات و اجرا می باشد.
پروژه EPC پروژه ای است که در آن پس از اینکه کارفرما  با یک شرکت مشاور، طرح اولیه(پایه) خود را به عنوان پروژه هدف طراحی نمود ، با برگزاری مناقصه،انجام سه فاز اساسی پروژه یعنی طراحی تفصیلی، انجام خرید های لازم برای تامین تجهیزات پروژه و انجام فاز اجرا به برنده مناقصه واگذار می نماید.